Een essay dat de discussie rondom landbouw, voedselzekerheid en duurzaamheid kritisch belicht verscheen in juli 2025 in het blad Ekoland. Geschreven door Demeter-directeur Bert van Ruitenbeek, die stelt dat de focus op technologische oplossingen en verdere intensivering van de landbouw niet helpt. Het zijn volgens hem ‘techno-optimisten’ en ‘ecomodernisten’ die dat bepleiten, waarbij zij zich baseren op een achterhaald, reductionistisch wereldbeeld.

Van Ruitenbeek is voor een krachtig tegengeluid tegen de dominante narratief van de agro-industrie. Daarin wordt ten onrechte gesteld dat technologische oplossingen en verdere intensivering van de landbouw noodzakelijk zijn voor voedselzekerheid. Hij betoogt echter dat ware voedselzekerheid alleen kan worden bereikt door het herstellen van verbindingen. Zoals tussen bodem, plant, dier en landschap (ecologisch) en tussen mensen (sociaal-economisch).

Landbouw is volgens hem meer dan alleen voedselproductie; het is ook een cultuur die een positieve bijdrage kan leveren aan het oplossen van grote maatschappelijke problemen. Dat wordt mogelijk met een holistische benadering, in plaats van de reductionistische benadering die zich alleen richt op het oplossen van losse problemen.

Wetenschappelijk bewijs

De DOK-trials van het Zwitserse FIBL-instituut zijn een 45 jaar lang lopend vergelijkend wetenschappelijk onderzoek tussen gangbare, biologische en biodynamische landbouw. Hieruit blijkt dat biologische en biodynamische landbouw superieur zijn voor de bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit en het klimaat. Er zijn veel minder gewasbeschermingsmiddelen nodig, ook het energieverbruik is lager. Verder slaan de bodems meer koolstof op en worden de opbrengsten in de loop van de tijd verhoudingsgewijs beter.

De zogenaamde ‘yield gap’ (het verschil in opbrengst tussen biologische en gangbare landbouw) is volgens de auteur al verdwenen voor gewassen zoals soja en tarwe, en voor andere gewassen is deze gemiddeld gedaald tot 15%. Bovendien presteert biologische landbouw vaak beter bij extreme weersomstandigheden (droogte, overvloedige regenval) vanwege de betere bodemstructuur.

Kritiek op de agro-industriële lobby

Van Ruitenbeek bekritiseert de agro-industriële lobby. Volgens hem hanteert die twee strategieën: het bagatelliseren van risico’s en het zaaien van angst. Zo  probeert de lobby de risico's van landbouwgif te minimaliseren en beweert zij dat biologische landbouw een onbetaalbare luxe is die zal leiden tot voedseltekorten.

De gedachte dat we 'echte' natuur moeten scheiden van intensieve landbouw, zoals bepleit door ecomodernisten, is een voorbeeld van oud denken. Dit denken is gebaseerd op een verouderd, reductionistisch wereldbeeld dat problemen in isolatie probeert op te lossen.

Oproep tot actie

Gezien het wetenschappelijke bewijs van de DOK-trials en de voordelen van chemievrije landbouw, is er geen reden om de overstap niet te maken. Er is een fundamentele ommekeer nodig in de manier waarop we naar landbouw en voedselproductie kijken. Ecologische context en verbindingen moeten centraal staan in plaats van louter technologische oplossingen.

Lees meer bij Ekoland

Foto: Annelijn Steenbruggen