Op zaterdag 6 juli 2024 verscheen er in de Volkskrant een opinieartikel van Daphne van Paassen over het vrijeschoolonderwijs dat veel stof deed opwaaien. De titel was er dan ook naar: De vrije school is zeer in trek bij witte ouders, én bij extreemrechts. Wat betekent dat? De krant leidde het artikel zelf in met deze tekst: Honderd jaar geleden werd de eerste vrijeschool in Nederland opgericht; inmiddels is die populairder dan ooit. Vooral onder hoogopgeleide witte ouders. Wat zegt dat over de filosofie achter dit onderwijs, vraagt journalist en oud-vrijeschoolleerling Daphne van Paassen zich af.

Het was een lang, uitvoerig en kritisch essay dat bij velen in het verkeerde keelgat schoot. Er volgde een stroom van verontwaardigde reacties, die drie dagen later in de Volkskrant gebundeld werden geplaatst. Met als overkoepelende titel: ‘Heel veel vrijeschoolleerkrachten werken met hart en ziel aan een inclusieve samenleving’.

Op dezelfde dag, 9 juli, publiceerde de Vereniging van vrijescholen haar reactie op haar eigen website. De toon daarvan had een aanmerkelijk andere strekking, onder de titel Ogen op de spiegel:

De Vereniging van vrijescholen zet zich in voor de toegankelijkheid van het vrijeschoolonderwijs en voor gelijke kansen voor iedereen. Wij willen herkenbaar zijn voor de samenleving van nu.

Van de racistische uitspraken van Steiner hebben wij allang afstand genomen. In 1998 publiceerden wij, toen nog als Bond van Vrije Scholen, Hand in eigen boezem. Waarin we benadrukten dat de gelijkwaardigheid van alle mensen de essentie van ons onderwijs is. Later dat jaar volgden een Non-discriminatiecode, een vertrouwenscommissie en een landelijk meld- en registratiepunt. In 2021 stelden we een Diversiteitscode op voor al onze scholen en onlangs hebben we die geactualiseerd. Die hebben onder andere geleid tot het uitwisselen van goede voorbeelden tussen vrijescholen. In Europa spraken alle vrijescholen zich in 2024 uit tegen racisme en discriminatie met een gezamenlijke verklaring.

Wij zijn bezig met het vernieuwen van ons onderwijs. Een spiegel zoals Daphne van Paassen ons afgelopen weekend in De Volkskrant voorhield is daarbij zeer welkom. Want we zien dat het tempo van veranderingen omhoog mag. Vrijescholen willen diverser worden en meer een afspiegeling van de samenleving zijn. Nieuwe vrijescholen lopen daarbij voorop: vormen gaat nu eenmaal sneller dan omvormen. Zij inspireren en krijgen steeds meer navolging van bestaande vrijescholen.

De veranderingsbereidheid is groot. De reflectie in de spiegel zien wij als opdracht om vaart te maken. Wij bewegen mee met de vragen van de tijd en werken voortdurend aan het verbeteren en moderniseren van ons onderwijs. Onze pedagogiek is ons houvast en ons kompas.