Zou de door de meesten van ons zo vurig gewenste vrede op aarde niet eenvoudigweg kunnen beginnen met een vredelievende houding met het leven in onze aarde? Met het aangaan van een levende verbinding met de bodem waar we uit voortkomen, waar ons voedsel uit voorkomt en waar wij na ons levenseinde ook weer in opgaan.

De biodynamische landbouw ontstond 100 jaar geleden vanuit de zorg van boeren en landeigenaars over de introductie van chemie in de landbouw. Hoe hou je de bodem vruchtbaar en hoe geef je het leven door als je niet meer uitgaat van het positieve van het stimuleren van het bodemleven, maar de strijd aangaat met de natuur?

Het is geen toeval dat de alsmaar toenemende rol van chemie in ons voedselsysteem voortvloeit uit het omzetten en commercieel gebruiken van munitieoverschotten uit de Tweede Wereldoorlog en het gebruik van pesticiden uit het ontwikkelingsprogramma voor zenuwgas. Het grootschalig bestrijden van ziekten (pesticiden en insecticiden) en opjagen van planten (kunstmest) met chemie is feitelijk een soort oorlogsvoering tegen de natuur, die zich vervolgens tegen ons keert. Het verdwijnen van soorten en aantallen insecten en vogels kunnen we waarnemen en tellen. Maar in de levensketen is alles met elkaar verbonden. Beginnend met de allerkleinste miljarden bodemorganismen. Het is de ‘circle of life’ onder onze voeten die we doorsnijden als we op de huidige manier doorgaan.

Het werken met hoge kunstmestgift en vooral chemische bestrijdingsmiddelen; betekent chemie op onze planten, in onze bijen, in ons lichaam. Het verontreinigt onze waterbronnen. En al zijn de opbrengsten van de agrochemische landbouw gemiddeld nu nog zo’n 20% hoger omgerekend in kilo’s per hectare, het is uiteindelijk niet volhoudbaar omdat het de natuurlijke hulpbronnen - een vruchtbare bodem, schoon water en een rijke biodiversiteit - vernietigt. Uit de schaarste die vervolgens ontstaat, komen conflicten voort over toegang tot water en grondstoffen. De Amerikaanse ecoloog Wendell Berry verwoordde dit treffend: ‘de kleine boeren die op hun land leefden en nu vervangen worden door machines en eigenaars van ver weg onder het mom van efficiëntie, gaven om hun land. Er is geen scheiding tussen het lot van het land en het lot van de mensen. Als de één wordt misbruikt, lijdt de ander.’

Biodynamische landbouw werkt al 100 jaar aan het doorgeven van vruchtbare aarde naar toekomstige generaties. ‘Generatieve’ landbouw, niet alleen in woorden, maar met richtlijnen gekoppeld en geborgd via het Demeter-keurmerk, zodat u als consument kunt vertrouwen dat onze boeren het leven blijven voeden en verzorgen.

Natuurlijk zijn er toelatingscommissies voor gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Maar de landbouw is zo verknoopt geraakt met de agrochemische multinationals met hun immense lobbykracht, dat een zeer omstreden middelen als glyfosaat weer toelating krijgt voor 10 jaar. Boeren die hierdoor Parkinson krijgen, worden in Frankrijk financieel ‘gecompenseerd’. Leverancier Bayer betaalt miljarden aan claims in de Verenigde Staten aan particulieren die kunnen aantonen dat ze kanker hebben gekregen door langdurige blootstelling. Het is allemaal het paard achter de wagen spannen. De maatschappelijke schade wordt over ons allemaal uitgesmeerd en de winsten gaan vooral naar aandeelhouders van de agrochemie.

Vrede op aarde ontstaat daar waar mens en natuur en landschap met elkaar verbonden zijn. Sociaal, cultureel, economisch en in praktische zin om elkaar van gezonde voeding te voorzien. Dat is de basis voor een gezonde samenleving. Daarom zijn onze biodynamische boerderijen voor velen een soort ‘oases van hoop’ waar jaarlijks honderdduizenden mensen komen. Samenlevingen in het klein om te laten zien dat het anders omgaan met planten, dieren en mensen mogelijk is. En dat het tot aangename, vredelievende plekken leidt. De drang om daarna in de ‘koopgoot’ te belanden neemt als vanzelfsprekend af. Natuurlijk vraagt dat van ‘groene boeren’ veel vakmanschap en doorzettingsvermogen, zeker met de klimaatverandering die nu al plaatsvindt. Wij kunnen deze dappere boeren steunen door hun Demeter-producten te kopen zodat er steeds meer boeren deze weg kunnen gaan.

Maar we kunnen het niet oneindig opschalen zonder de overheid, die moet zorgen dat onderzoeksgelden, subsidies en wetgeving ertoe bijdragen dat duurzaam boeren loont; dat de intensieve veehouderij wordt afgebouwd en dat er daardoor meer ruimte ontstaat voor plantaardige, biologische en biodynamische landbouw. En dat het beste voedsel voor lichaam en geest toegankelijk wordt voor iedereen. Pas dan kan onze natuur herstellen en zullen minder mensen ziek worden. Letterlijk bevrijdend voor mens, dier en natuur. Leef, eet en stem bewust!

Nieuwsgiering geworden? Kom in ons jubileumjaar vooral naar onze bezoekboerderijen, met kinderen, kleinkinderen. (Kijk voor de agenda op www.bdverening.nl/100 jaar.)

Bert van Ruitenbeek, directeur Stichting Demeter

(deze column verschijnt ook in de Krant van de Aarde)

Demeter is het kwaliteitskeurmerk voor biodynamische landbouw en voeding